100 godina Crvenog oktobra: 10 dana koji su uzdrmali svet
Ni jedan događaj u skorijoj istoriji nije imao toliki uticaj na razvoj i promenu ljudskog društva koliko Oktobarska revolucija, čiju stogodišnjicu slavimo na današnji dan. Džon Rid, američki marksista, sa pravom je ovaj događaj nazvao „10 dana koji su uzdrmali svet“, a njegove tekovine su inspiracija i za sve napredne snage danas koje teže da […]
Promena istorijske paradigme: oslobođenje kao nova okupacija
U okviru radikalno izmenjene politike sećanja u postsocijalističkoj Srbiji, kako je istakao istoričar Miroslav Jovanović, „generalni društveni odnos prema 20. oktobru snažno je bio obeležen radikalnom promenom paradigme, koja se menjala pod uticajem opšteg procesa revizije istorije. Prethodni diskurs ’oslobođenja’ u potpunosti je odbačen i zamenjen diskursom ’okupacije’. Događaji iz oktobra 1944. prepušteni su zaboravu, […]
Zločini nemačkog okupatora nad civilnim stanovništvom Beograda poslednjih dana okupacije
Uporedo sa teškim borbama na potezu od Narodne skupštine prema palati „Albanija” i Narodnom pozorištu, nemački okupator je uništavao i pljačkao stambene objekte i javne zgrade i ubijao civilno stanovništvo u delu grada od Trga Republike prema Kalemegdanu. Najmasovniji zločin okupatora iskusili su stanari zgrade u Ulici Vase Čarapića 22, gde su ubijene 23 osobe. […]
Snage kvislinštva i kolaboracije u Srbiji početkom jeseni 1944.
Potisnuvši krajem septembra nemačke snage prema Šapcu, Obrenovcu i Beogradu i oslobodivši veći deo Mačve, Pocerinu, Tamnavu, znatne delove Posavine, Kolubaru i kosmajski kraj, jedinice 1. armijske grupe NOVJ nisu značajnije napredovale prema ovim gradovima (kako bi se uskladili sa operacijama jedinica 3. ukrajinskog fronta i 14. korpusa NOVJ) sve do 6. oktobra 1944, kada […]
Osnova jugoslovensko-sovjetske vojne saradnje (tokom oslobađanja Srbije)
Prvih dana septembra 1944, uporedo sa napredovanjem sovjetskih jedinica prema dubini Balkanskog poluostrva, maršal Josip Broz Tito je preko Sovjetske vojne misije u Jugoslaviji predložio Državnom komitetu odbrane SSSR-a da se jedinice Crvene armije angažuju u borbama za oslobođenje istočnih delova Jugoslavije. Ovakav predlog bio je opravdan činjenicom da NOVJ (Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije) nije raspolagala […]
Erik Hobsbaum – Socijalna revolucija 1945-1990 (III)
Za razliku od sela i fakultetske populacije, industrijske radničke klase nisu iskusile demografske zemljotrese, sve dok nisu počele da sasvim primetno opadaju osamdesetih godina. To je iznenađenje, kada se uzme u obzir koliko je bilo govora, još od pedesetih godina nadalje, o „postindustrijskom društvu”; kada se ima u vidu koliko su odista revolucionarni bili tehnološki […]
Erik Hobsbaum – Socijalna revolucija 1945-1990 (II)
Skoro isto tako dramatičan kao opadanje i pad seljaštva, a mnogo opštiji, bio je uspon zanimanja za koja se zahtevalo srednje i visoko obrazovanje. Praktično su sve vlade težile opštem osnovnom obrazovanju, tj. osnovnoj pismenosti, toliko da su do osamdesetih godina samo one najpoštenije ili najbespomoćnije države priznavale da imaju polovinu nepismenog stanovništva, a samo […]
Erik Hobsbaum – Socijalna revolucija 1945-1990 (I)
Kada se ljudi suoče sa onim za šta ih njihova prošlost nije pripremila oni bauljaju u mraku tražeći reči da imenuju neznano, čak ni kada ga ne mogu niti odrediti niti razumeti. U jednom trenutku treće četvrtine ovog veka mogli smo da vidimo kako ovaj proces deluje među intelektualcima Zapada. Ključna reč je bila mala […]
Kraj Gavrila Principa i njegovih saučesnika
“Ako drukčije neće da prizna, najpre ga treba podvrgnuti blažim mukama, et sic per gradus ad ima tenditur, i neka Bog da sreće vašem valjanom radu.” – Pismo Džemsa I sa uputstvima ispitivačima Gaja Foksa Od trinaest zaverenika osuđenih na sarajevskom procesu 28. oktobra 1914. godine na vremenske kazne, petorica najmlađih (Čubrilović mlađi, Kranjčević, Popović, […]
Kulturni život u koncentracionom logoru Banjica
Politička i kulturna delatnost banjičkih zatočenika bile su nerazdvojno povezane, jer su služile istom osnovnom cilju: jačanju morala, podizanju svesti i čuvanju čistote narodnooslobodilačkog pokreta. Po pravilu su obe ove delatnosti imale takođe iste nosioce — sobne kružoke, u kojima je pokretana većina inicijativa i ljudi animirani za učestvovanje u radu. Još jedna zajednička nit […]
