U poslednjih nekoliko decenija naučna otkrića konzistentno podržavaju hipotezu o poreklu iz Afrike, koja tvrdi da su savremeni ljudi nastali u Africi i potom migrirali širom sveta. Podrške konkurentskim teorijama praktično su nestale iz naučnih časopisa i stručnih publikacija. Molekularna biologija, arheologija, geologija i dendrohronologija upućuju na zaključak da je ljudska populacija nastala u Africi pre oko 100.000–200.000 godina, a migrirala van afričkog kontinenta pre oko 80.000 godina.

Geološki dokazi zasnovani su na stratigrafiji, proučavanju sedimentnih slojeva. Na primer, fosili savremenih ljudi nalaze se dublje u sedimentnim slojevima što smo bliže Africi. I druge metode pomažu daljem razumevanju ovih sekvencijalnih dokaza. Dendrohronologija, odnosno analiza godova na drvetu, i radiokarbonska analiza, u kombinaciji otkrivaju starost primeraka širom sveta.

Najstariji anatomski fosili savremenog čoveka nađeni su u Africi, dok najstariji ljudski fosili u ostalim delovima sveta datiraju mnogo kasnije. Generalno, što se više udaljavamo od Afrike, dobijamo novije datume najstarijih primeraka u svakoj od tih oblasti. Radiokarbonska analiza i dendrohronologija su najpouzdanije metode određivanja starosti primeraka i artefakata.

Konačno, genetsko testiranje daje dalje dokaze u prilog ovoj slici. Svi savremeni ljudi pokazuju jednu od tri genetske mutacije u afričkim populacijama, dok afričke populacije ne pokazuju kasnije genetske mutacije izložene u neafričkom stanovništvu. Genetska analiza takođe pruža uvid u hronologiju, primenom stope genetske mutacije na uzorcima da se utvrdi koliko je davno primerak živeo.

Mnoštvo testova obavljenih bilo kojom od ovih tehnologija generalno ukazuje na istu sliku ljudske istorije. Ukoliko bi bilo koja od ovih metoda bila nepouzdana, onda bi i rezultati bili slučajni i širokog spektra. Sigurno da postoje povremeni anomalni rezultati testa kojima se služimo da podrijemo bilo koju od ovih tehnika, ali u svakom naučnom istraživanju „statističke greške“ su izbačene, jer nadmoć dokaza generalno ukazuje na istinu.

Iluzija rase

Studije u vezi s ljudskim poreklom i seobama otkrivaju činjenicu da su svi ljudi zaista deo iste ljudske porodice, odvojeni samo vremenom i rastojanjem. Genetska istraživanja konkretno pokazuju da su različiti narodi ili rase u osnovi jednaki, no, pošto su razdvojeni vremenom, distancom ili drugim geografskim barijerama, grupe ljudi će se prirodno razvijati duž različitih putanja. Iako su ljudi u osnovi slični, njihova individualizovana geografska stvarnost, zajedno sa zakonom prirodne varijante, diktira razvoj različitih jezika, kultura, religija, pa čak i vrednosti u određenoj meri.

Kao rezultat toga, ljudi iz udaljenih ili obližnjih „naroda“, odnosno pripadnici različitih rasa, izgledaju strano jedni drugima. U stvarnosti, „stranci“ su jednostavno ogledalo nas samih, ako su naši zajednički drevni preci ukrstili odgovarajuće migratorne puteve. Čak i više od kulturnih i jezičkih razlika, ljudi su tradicionalno koristili boju kože kao možda vodeći faktor za kategorizaciju ili razlikovanje ljudi, ili čak za generalizacije ili pretpostavke o ljudima. Činjenica da pigmentacija kože predstavlja samo jedan od oko 3,5 milijarde slova u genetskom kodu ilustruje koliko su pogrešne takve generalizacije, i kako je koncept rase jednostavno stvar percepcije.

Gen za pigmentaciju kože reguliše količinu melanina u koži i kosi. Više melanina, tamnija koža/kosa, dok niži iznosi diktiraju svetliju kožu/kosu. Više melanina drastično smanjuje rizik od raka kože. Kako su ljudi poreklom iz sunčane Afrike, oslobađajuće količine melanina povoljne su za ovu golokožu vrstu, uzrokujući da se savremeni ljudi anatomski razvijaju kao tamnoputi.

Ljudi su migrirali iz Afrike nekoliko hiljada godina kasnije, kao tamnoputi ljudi, poput današnjih subsaharskih Afrikanaca. Međutim, što su severnije migrirali, bilo im je potrebno manje melanina kako bi bili zaštićeni od rizika od raka kože. U stvari, u manje sunčanom podneblju, više melanina (tj. tamnija pigmentacija kože) zapravo inhibira kritičnu proizvodnju vitamina D. U suncem bogatoj sredini, kao što je centralna Afrika, emitovano je dovoljno UV-A da omogući dovoljnu proizvodnju vitamina D kod ljudi sa povišenim nivoom melanina. Ali to nije slučaj u manje sunčanim sredinama na severu. Dakle, manji intenzitet sunca znači niži nivo melanina kao evolutivnu prednost.

Sunce je bilo nešto manje intenzivno u Aziji nego u tački ljudskog porekla, u centralnoj Africi. Stoga, tokom nekoliko hiljada godina, nešto niži nivo melanina proizvođen je u koži/kosi azijskih ljudi, dajući im svetlobraon pigmentaciju. Efekat rasvete bio je još dramatičniji za ljude u suncem oskudnoj Evropi, čiji je melanin još više potisnut putem prirodne selekcije (favorizujući pojedince sa dovoljno vitamina D), do tačke proizvodnje veoma svetle boje kože, sa svetlijim bojama kose koje se pojavljuju u severnim populacijama.

Genetski dokazi ukazuju da se „bela“ pigmentacija kože, i plave oči, prvi put pojavljuju u kavkaskom regionu (južna Rusija) oko 10.000 godina pre naše ere. U prilog tome govore i arheološki dokazi. Pre 10.000 godina pre naše ere pećinski crteži u Evropi prikazaju tamnopute ljude.

Da rezimiramo, boja kože je samo rezultat sunčeve svetlosti, dakle izlaganja antičkih predaka (UV-A) tokom hiljada godina, koji se zatim prenosi genetski, sa varijacijama i danas prisutnim. U proseku, oni sa tamnijom pigmentacijom kože će biti intelektualno, fizički i moralno vešti kao i oni sa svetlijom pigmentacijom kože, zahvaljujući gotovo identičnom genetskom kodu.

Pregled naučnih disciplina koje se koriste za razumevanje ljudskog porekla i migracije

Geološki dokaz: stratigrafija

Stratigrafija je grana geologije koja proučava sedimentne slojeve. Vođena je Zakonom o superpoziciji, koji kaže da su sedimentni slojevi deponovani u vremenskom redosledu, sa najstarijim na dnu, i najmlađim na vrhu. Sedimentni slojevi se sastoje od sedimentnih stena koje su formirali sabijeni minerali ili organski materijali. Talog (led, voda, prašina, itd) vrši veliki pritisak, sve dok se ne formiraju mineralni ili organski oblici materije u steni.

Određeni procenat fosilnih ljudskih ostataka i materijalne kulture pokriju nanosi i ostanu sačuvani u sedimentnom sloju koji odgovara tom razdoblju. Fosili i predmeti nikada ne budu zbrkani u drugim, neodgovarajućim sedimentnim slojevima. Kada čovek umre, ili ako je alatka ostavljena, ona se ne može deponovati u sedimentnom sloju iz prethodnog perioda, jer postaje čvrsta masa ispod nekoliko metara očvrslog zemljišta. Jednom kada fosilni ljudski ostaci ili predmeti prođu sedimentni proces, oni su trajno suspendovani u sloju njihovog vremenskog perioda, i ne mogu promeniti poziciju između sedimentnih slojeva.

Stratigrafija je korisna u uspostavljanju sekvencijalne hronologije. Drugim rečima, može da se uspostavi redosled pojavljivanja. Na primer, ako se određena vrsta nalazi u određenom sedimentnom sloju, a njoj bliska vrsta samo u dubljem sloju, onda znate da je vrsta pronađena u dubljem sloju živela pre ostalih vrsta. U slučaju ovog konkretnog istraživanja, u Africi nalazimo ljudske fosile u dubljem sedimentnom sloju nego u Aziji, a ljudske fosile u zapadnoj Aziji u dubljem sedimentnom sloju nego u Evropi.

Međutim, sedimentne slojeve možemo kalibrisati i putem drugih metoda datiranja, kao što su radiokarbonska analiza i dendrohronologija. Ako fosili i predmeti u okviru određenog sedimentnog sloja generalno pripadaju određenom vremenskom periodu, možemo pretpostaviti da i ostale iskopine iz istog sloja pripadaju tom periodu.

Molekularno-biološki dokazi: genetsko testiranje/analiza

Kao što je već rečeno, genetski dokazi potvrđuju da svi tragovi ljudskog porekla vode nazad ka zajedničkim precima u Africi. Neafrički narodi ispoljavaju mutacije prisutne u afričkim populacijama, kao i zajedničku genetsku osnovu. Generalno govoreći, što su autohtoni narodi otputovali dalje od Afrike, to su manje genetski vezani za Afrikance.

Genetika stanovništva se izučava kroz mitohondrijalni DNK (majčina linija) i Y hromozom (očeva linija). To su delovi genoma koji se prenose s generacije na generaciju bez promena. Drugim rečima, oni ne rekombiniraju. Svaka žena prima DNK mitohondrij direktno od majke, a svaki muškarac dobija Y hromozom neizmenjen direktno od oca, tako da obe vrste možemo pratiti iz generacije u generaciju. Sa ovim informacijama mogu da se testiraju autohtone populacije i da se odredi sa kojim drugim narodima su u bliskoj vezi, i tako da se otkrije migracioni obrazac koji počinje u severoistočnoj Africi. Ili, ako drevni ljudski ostaci koje otkrijemo još sadrže DNK, ona može da se podvrgne genetskom testiranju da se utvrdi genetski marker koji će nam otkriti koje su zemlje određeni narodi naseljavali u određenim vremenskim periodima.

Podaci o Y hromozomu pokazuju da 80 odsto evropskih muškaraca deli zajedničkog pretka od pre 25.000 do 40.000 godina, što znači da ljudi nisu ušli u Evropu pre 25.000–40.000 godina, na osnovu ovih dokaza.

Ova jednačina govori koliko su grupe ljudi blisko u vezi jedna s drugom. Kroz izračunavanje stope genetske mutacije može približno da se odredi koliko davno je određena grupa ljudi naseljavala određeni region. Mitohondrijalna i Y hromozom DNK mutira samo neznatno iz generacije u generaciju, dakle vrlo malo, pa je lako povezati bliske rođake, ali ipak dovoljno da se uspostavi hronologija. Na primer, ako otkrivena lobanja poseduje DNK, naučnici mogu da izmere razlike u genetskom kodu između uzorka i modernih domorodačkih naroda, a zatim matematički izračunaju očekivanu stopu mutacije, da se utvrdi u kom periodu je osoba živela. Takođe, naučnici mogu da izmere razlike u genetskom nizu između dve grupe ljudi, da se utvrdi koliko davno je njihov najmlađi zajednički predak živeo. Sa ovim informacijama naučnici mogu proceniti dužinu vremena potrebnog tim grupama za migraciju iz regiona gde je njihov najmlađi zajednički predak živeo u njihovu trenutnu domovinu.

Stopa mutacije može se uspostaviti kroz kalibraciju sa drugim tehnikama datiranja. Na primer, ako je u otkrivenim ljudskim ostacima pronađen i organski materijal, oni mogu biti podvrgnuti radiokarbonskom testiranju. Ako su ostaci u neposrednoj blizini drvenog objekta koji sadrži godove (isečen ili isklesan iz panja), tada možemo koristiti dendrohronologiju za dalju kalibraciju.

Nakon pojave pisanja, književni dokaz može pružiti još jedan hronološki marker. Mutacijske razlike se mogu uporediti sa poznatim hronološkim markerima za utvrđivanje stope mutacije.

Pošto je to slučaj, stope mutacije i do 3000 godina pre naše ere konačno su uspostavljene. Većina naučnika se slaže da je stopa mutacije slična i pre 3000 godina pre naše ere, ali to može da varira u nepoznatom stepenu, jer ne postoji ubedljiv dokaz da sugeriše da se stopa mutacije promenila kod Homo sapiensa više od zanemarljivog iznosa. Radiokarbonska analiza je kalibrisana na prilično visokom stepenu poverenja do pre oko 30.000 godina, i do određenog stepena poverenja unazad do pre 50.000 godina. Dendrohronologija je kalibrisana unazad do pre oko 10.000 godina. Uz sve ovo fino podešavanje, izračunavanje preko genetskih mutacija je prilično dobro uspostavljeno, uz prilično mizernu marginu greške.

Na osnovu utvrđenih stopa mutacije, najnoviji zajednički ženski predak svih ljudi (na osnovu mitohondrijalne DNK analize) živeo je u Africi pre oko 200.000 godina. Ovako datiramo prve inicijalne migracije iz Afrike na pre oko 75.000–100.000 godina, i ulazak u Evropu na pre oko 50.000 godina.

Arheološki dokazi: radiokarbonska analiza

Tokom godina iskopan je veliki broj drevnih predmeta i ljudskih ostataka i oni se obrađuju. Pojava radiokarbonske analize u poslednjih pola veka uvela je prilično pouzdan način određivanja približnog datuma mnogim arheološkim nalazima. Radiokarbonska analiza zavisi od prisustva organskog materijala u predmetu ili uzorku. Ovo uključuje bilo koji deo nekada žive materije, kao što je drvo, biljke, životinje ili drugi organizmi.

Sve živa bića apsorbuju određenu količinu C14 (radioizotop ugljenika 14) dok su živa, preko atmosferskog sadržaja C14. Kada umru, količina apsorbovanog C14 iščezava konstantnom brzinom. C14 ima poluživot od 5730 godina (+/- 40 godina), što znači da će se polovina preostalog C14 u organizmu raspadati na svakih 5730 godina. Praktično, sav C14 će se raspasti tokom oko 60.000–70.000 godina. U tom slučaju, radiokarbonska analiza se teoretski može koristiti i do 70.000 godina posle smrti organizma.

Bitan faktor je tačna procena količine C14 u atmosferi tokom poslednjih 70.000 godina. Dendrohronologija omogućava skoro tačnu procenu C14 do pre 10.000 godina. Analiziranje uzoraka biljaka i drveta iz još ranijeg perioda je pomoglo naučnicima da steknu uvid u drevnu sliku količinske prisutnosti ugljenika u atmosferi. Radiokarbonska analiza takođe može biti kalibrisana sa drugim tipovima radiometrijskih metoda. Većina naučnika se slaže da se nivo C14 u atmosferi nije znatno promenio tokom poslednjih 50.000 godina, ali veruju da je bilo manjih oscilacija koje se uzimaju u obzir kad god se vrši testiranje.

Dendrohronologija: datiranje godova drveta

Dendrohronologija je kalibrisana na oko pre 10.000 godina. Uzorci se uzimaju i iz preseka panjeva. Uspostavljeni su poznati obrasci godova sa pojedinih vrsta drveća na određenim lokacijama. Višestruki uzorci mogu se uzeti iz određene vrste u okviru istog ekološkog sistema (obezbeđuje iste uslove) kako bi se statistički utvrdio ispravan obrazac rasta. Drevna hronologija može se odrediti poredeći godove živog drveta sa mrtvim koje je mnogo starije. Svaki prsten, odnosno god, veoma je autentičan, kao otisak prsta. Dakle, ako se jedan od početnih godova na živom stablu (prema sredini) poklapa sa spoljašnjim godom na mrtvom drvetu, onda se može utvrditi da se preklapaju, i da je živo drvo proklijalo u život krajem života mrtvog drveta. Kao rezultat toga, može se otkrivati hronologija još dalje u vremenu, i tako dalje i tako dalje, dokle god se otkrivaju trupla drevnih stabala u području (čak i u sedimentnom sloju).

Jednom kalibrisana u određenom regionu, dendrohronologija može da se koristi za kalibrisanje drugih metoda datiranja primenjenih na uzorcima i predmetima nađenim u oblasti, kao što su radiokarbonska analiza i proračuni genetskih mutacija. Stratigrafija može da se koristi kao opšti vodič da se uverimo kako je sekvencijalna hronologija proizvedena ovim drugim metodama tačna. Drugim rečima, ako je jedan uzorak pronađen u dubljem sedimentnom sloju nego drugi, druge metode datiranja treba da potvrde da je stariji.