POGIBIJA ANTIFAŠIZMA I HUMANIZMA
Kada društvo uđe u obračun sa “nepoželjnom” prošlošću, podstaknuto antikomunističkim „ushićenjem“, pa na osnovama takvog obračuna normalizuje nacionalne mitove, uspostavi i legitimiše nacionalističke ideologije, onda i fašizam gubi svoja neljudska i zločinačka svojstva. Onda stradaju antifašizam, humanizam i istina. Svi nacionalizmi na svejugoslovenskom prostoru su jednom završili u kolaboraciji. I to im je zajednička, markantna crta. Otuda potreba retuširanja istorijske uloge kvislinga kao ideoloških uzora dela ovdašnjih političkih činilaca. Aktuelni revizionisti istorije, bez obzira na svoje motive i pobude, neće svojim odlukama promeniti istorijsku istinu, ma kako je saopštavali, ali time ostavljaju budućim generacijama dokument svog ličnog, intelektualnog i profesionalnog poštenja.
Minulih godina sudijskog, političkog i novinarskog ispisivanja istorije uz prepoznatljiv ideološki i politički motivisan rukopis, pripremljen je teren na kome se sa lakoćom primalo sve ono što je u sukobu sa praksom koju su uspostavljali pobednici Drugog svetskog rata. Svedočanstva te, antifašističke borbe i te pobede su bogato dokumentovana.
Osveta
Nije osveta samo izgovor, već moćna i stvarna pokretačka snaga, koja svoje uporište ima u svesti ljudi od grčkih mitova i legendi do danas. Kao što istorija nije zabeležila pobednika koji svoju pobedu nije naplatio, tako nema ni poraženog koji nije čekao trenutak svoje osvete za poraz. Mnogi romantički snovi o slobodi i miru, gaženi su osvetama kao neumornim saputnicima čovečanstva. Tu osvetničku narav još uvek nije uspela da pobedi ni nauka, ni ideologija kao ni filozofija, pravo, etika, istina, materijalni uslovi i napredak. Dosezanje neslućenih prostranstava nauke i ovladavanje moćnim tehnologijama, nije čoveka lišilo opsesije zvana osveta.
Šta više, oni postaju instrument osvete ili bolje reći saputnici na sramnom putu revizije istorije i dugog niza rehabilitacija saradnika okupatora i fašista, među kojima je i ordinarni kvisling Milan Nedić, taj odani Hitlerov sluga koga je lično posetio sredinom 1943. godine. Ceo svet je tada bio upoznat o nacističkim zločinima, holokaustu, Aušvicu, Jasenovcu…
U odsustvu činjenica za rehabilitaciju, napravljena je pravna vratolomija sa, za te svrhe izdresiranim pravosuđem, kako bi se ispravile nepravde navodno „totalitarne komunističke vlasti“. Najpre je donet Zakon o rehabilitaciji 17. aprila 2006. Reč je o Zakonu sa, po obimu skromnom sadržaju (sadrži svega 8 članova) za koji je izvorno uporište iznađeno u rezoluciji Parlamentarne skupštine Saveta Evrope, 1996. godine kada je doneta Rezolucija o merama za razgradnju nasleđa bivših komunističkih totalitarnih režima a potom i 2006, kada je doneta Rezolucija o potrebi osude zločina totalitarnih komunističkih režima. Bio je to moćan vetar u leđa i formalno pokriće ovdašnjim već nastalim i nastajućim antikomunističkim i nacionalističkim organizacijama za obračun sa “nepoželjnim sadržajima”.
Ovdašnji nacionalisti, uprkos svom prepoznatljivom anti-evropskom raspoloženju, ovde su više nego saglasni u odlučnoj nameri razgradnje komunističkog nasleđa i nekritičkog preuzimanja floskula zapadne propagande o “totalitarnim komunističkim režimima”, što je zapravo jedan stereotip koji služi konsolidovanju liberalne i konzervativne nacionalne svesti. Sam Brisel nije prepoznao istorijsku ulogu komunističkog pokreta u slamanju fašizma i nacizma, kao što nije preporučio osude zločina i neopravdanog nasilja nad ljudima vršenog u bogatoj i vekovnoj kolonijalnoj prošlosti zemalja Zapadne Evrope, svojih članica. Kako vidimo, ti zločini su ostali bez ikakve formalne osude.
Iako je reč o jednom od, po sadržini najkraćih zakona kod nas (Zakon o rehabilitaciji), imaće dugoročne anti-humanističke i osvetničke posledice, emitujući poruku o svom obračunu sa jednom epohom, sa antifašističkom tradicijom, gazeći nemilosrdno, ne samo istorijske činjenice, već i čitavi obrazovni sistem. Time se sužava istraživački prostor ili značajno izmešta pažnja sa ključnih izvora, budućih generacija da objektivno sagledavaju iskustva u borbi za slobodu. Taj Zakon zapravo aprioristički pretpostavlja kriminalni karakter NOP-a i posleratnog režima, uz mogućnost rehabilitacije kvislinga i kvislinških pokreta, a bez mogućnosti preispitivanja odluka i presuda donetih nakon usvajanja ovog zakona. Dok u zapadnoj kulturi pravo služi da ograniči domete radikalnije revizije prošlosti, u cilju sprečavanja uvrede sećanja na ratne žrtve, na post jugoslovenskom prostoru upravo su sudovi postali instrument i mehanizacija za betoniranje revizionističke slike falsifikovane prošlosti.
Rušenje famoznog Berlinskog zida je bila prilika, ne samo za razbijanje pojedinih državnih zajednica i iscrtavanje novih granica, već i za obračun sa činiocima društvenog uređenja odnosnog perioda. U potrazi za ideološkim i političkim identitetom bilo je neophodno satanizovati sve vrednosti prethodnog socijalističkog društva, čega nije pošteđen ni antifašizam. Želja i potreba rasterećenja od osećaja istorijske odgovornosti zbog kolaboracije sa fašizmom je nadrasla potrebu borbe za očuvanje istine o antifašističkoj borbi. Zato se pribeglo retuširanju, falsifikovanju i sistematskom brisanju iz pamćenja neumoljivih izvora o zločinima. U te svrhe su instrumentalizovani sudovi, politika, mediji, ideologija… Izvršena je svojevrsna agresija na stvarnost i jednu poluvekovnu epohu saglasno potrebama dnevne politike. Otuda umesto istorijske istine, imamo njenu predstavu.
Ignorisanje zločina
U dosadašnjim revizijama istorije i rehabilitacijama, tumači stvarnosti zanemaruju zločine, jer ih je, sa stanovišta materijalne istine, logički i formalno-pravno nemoguće osporiti, pa je iznađeno pokriće za dnevnopolitičke potrebe i osvetničku narav aktuelnih kreatora stvarnosti, te se sudi samim sudskim procesima i odlukama od pre 70 godina, koje su, kako se obrazlaže, donete u “totalitarnom” i “ideologiziranom sistemu”, „protivno načelima savremene pravne države i opšteprihvaćenim standardima ljudskih prava i sloboda“. Verovatno je da istrage i procesi suđenja pre sedamdeset godina nisu bili sasvim besprekorni sa stanovišta savremenih standarda i pozitivnog prava, kao što ni današnji procesi neće biti besprekorni za buduće istraživače. Po istoj logici bi mogle biti poništene sve presude, odluke i ocene u vezi sa tretiranjem saradnje sa okupatorom, donošenim širom Evrope i sveta posle Drugog svetskog rata uključujući tu i suđenje nacističkim zločincima u Nirnbergu, ili suđenje Kvislingu u Norveškoj i maršalu Petenuu Francuskoj.
U uslovima ovakvih revizija istorije i rehabilitacija ličnosti i pokreta koji su aktivno učestvovali u borbama protiv NOP-a ili obavljali poslove u interesu okupacionih vlasti i na osnovu tako uspostavljenog vrednovanja, teško da i sam komandant okpacionih snaga, pančevački đak, Aleksandar Ler, kome je kvisling Milan Nedić bio više nego lojalan, teško da bi pred našim sudijama opstala presuda kojom je osuđen na smrt za ratne zločine.
Povodom ove sramotne klopke, cela struka i institucije istorije, prava i etike, nisu imali, ili smelosti ili prostora da ponude svoje objašnjenje, niti podigli svoj glas. Ne na upadljiv način uz poštovanje naučne metodologije i univerzalnih principa. Svoje mesto su prepustili krajnje tendencioznim i voluntarističkim interpretacijama ove oblasti izloženoj revizionističkoj pomami i falsifikatima.
Time se sama revizija, kao nesporna potreba kritičkog preispitivanja prošlosti i razbijanja štetnih dogmi, svodi na iznalaženje pokrića za kukavičluk i izdaju, po potrebi dnevnih političkih i ideoloških tendencija i novoustoličenih vrednosti. Ne skriva se iznalaženje oslonca ideološkog identiteta političkih činilaca na temeljima falsifikovanih ili prikrivenih istina, dosegnuvši takav pluralizam tumačenja bliske prošlosti o antifašitičkoj borbi i NOB-u, da njihov broj odgovara broju političkih partija i pokreta.
Istorijska istina je ipak nepromenljiva. Promenama su podložna shvatanja, razumevanja, doživljaji i interpretacije. Zato, izgleda mi umesnim ukazati i na ona odvažna intelektualna ponašanja i postupanja pojedinaca i grupa kojima nisu pristali na preporučenu kolotečinu revizija saglasno dnevnopolitičkim potrebama. Branili su istinu i nauku. (Milan Radanović, Srđan Milošević, Dr Olivera Milosavljević , Mr Milivoj Bešlin, Dr Srđan Radović, Dr Aleksandar Sekulović…)
Zahvaljujući takvoj intelektualnoj hrabrosti i profesionalnoj odgovornosti, iako neravnopravni, u uslovima nenaklonjenog istraživačkog ambijenta, očuvan je i kritički, naučni pristup u uspostavljanju komunikacija sa prošlošću posredstvom izvora i činjenica, čime je obezbeđeno trajanje, makar i delimično, antifašističke tradicije i humanističkih vrednosti. Oni su naspram sebe imali euforične “istraživače” koji su tragali za opravdanjima savremenih političkih zahteva i koncepcija.
Ekstremnim totalitarizmom protiv “totalitarizma”
Upravo takva revizionistička tendencija pod plaštom borbe protiv “totalitarizma”, poprima totalitarističke razmere, promoviše konzervativizam i anti-modernizam, težeći da potpuno ovlada svešću masa. Novofabrikovane teze mogu opstati samo uz ignorisanje i prikrivanje ključnih činjenica. Protagonisti takvog nasilja nad činjenicama su po pravilu demokrate i antikomunisti.
Srbija nije usamljena u reviziji svoje istorije, ali je, moglo bi se reći ispred svih istočnoevropskih zemalja u sprovođenju revizija istorije Drugog svetskog rata čiji je cilj da se uloga antifašizma NOP-a kao nepoželjne prošlosti, marginalizuje i kriminalizuje, dok se kvislinzima dodeljuje uloga branilaca srpstva.
Taj proces i dalje teče. Rehabilitovano je više hiljada pojedinaca koji su do juče smatrani saradnicima okupatora, kvislinzima i narodnim neprijateljima. U temeljnom obračunu sa antifašizmom, od svih simbola antifašističke tradicije u Srbiji opstao je jedino 9. maj, što je zapravo međunarodni praznik. Takva revizionistička tendencija zahvatila je istoriju, pravo, politiku, kulturu, medije, literaturu, akademije, pozorišta, obrazovanje… Svi oni svoju revizionističku legitimaciju crpe iz istorijskog revizionizma koji neki analitičari i istraživači nazivaju i akademski revizionizam.
Na osnovu već izvršenih rehabilitacija (princip presedentnog prava i sudske prakse), mogli bi optužiti same antifašiste – ratne protivnike Milana Nedića, Draže Mihailovića, pa i legendarnog profesora Miloša Đurića, banjičkog logoraša, zbog odjeka odgovora kolegi dirigentu Miloju Milojeviću povodom odbijanja da potpiše tzv. Apel srpskom narodu kojim se zahtevao „red i poslušnost“ i „rodoljublje u borbi protiv komunista“: „Lako je tebi. Ti u diple sviraš a ja studentima etiku predajem!“
Već danas su ključni ideološki, politički i vojni neprijatelji NOVJ, voljom istorijskih diletanata i sasecanjem istinskih moralnih vrednosti, postali borci za slobodu. Reč je o moralnom i humanističkom zločinu sa nesagledivim posledicama.
Ni površnoj analizi aktuelne revizije istorije neće promaći tako uočljiva saglasnost i doslednost svih dosadašnjih revizionista i rehabilitatora u makar dva segmenta: antikomunizam i nacionalistička ostrašćenost. Nije li to deo samog lica fašizma? Nije li to deo “tranzicione” pravde koja je već napravila pustoš u svim oblastima života uključujući i ekonomiju?
Nije sporna potreba stalnog kritičkog preispitivanja raznih istina, uključujući i istorijske ali uz primenu univerzalnih naučnih principa. Pogled na prošlost nije nešto statično, već se menja pod uticajem novih izvora i saznanja i stoga revizija po sebi ako na osnovu novih saznanja i izvora raskida dogmu, ona je ostvarila svoju istraživačku i naučnu ulogu.
Shodno takvom prilazu, niko u svetu nije osporio nemački fašizam, okupaciju i kolaboraciju. Prema tome, pre bilo kakvih rehabilitacija, bilo bi nužno odgovoriti na sledeća, krajnje jednostavna pitanja: Da li je nemačka agresija na Jugoslaviju bila agresija ili nije; Da li je imala fašistički karakter ili ne; Da li je bilo kolaboracije ili nije; Da li je Draža u Divcima 1941. tražio pomoć Nemaca u borbi protiv partizana ili nije; Da li je Milan Nedić bio predsednik marionetske vlade u Srbiji okupiranoj od strane Trećeg Rajha u Drugom svetskom ratu ili nije; Da li su i te odluke aktera kolaboracije i materijalne činjenice “komunistička podmetačina ili ne?
Ostrašćeni utemeljivači novih “istina” u svom obračunu sa “nepoželjnom prošlošću”, najradije bi izbegli odgovore na ova pitanja držeći se svoje anti-komunističke mantre. Stvoren je ambijent u kome svesno izvrtanje i relativizovanje istine o tako bliskoj prošlosti, nanosi pustoš u našoj istoriografiji, javnom mnjenju i medijima, uprkos nepromenljivim istorijskim faktima kao neumoljivim izvorima naučne istine.
Treba napomenuti da su rehabilitacije istorijskih ličnosti iz Drugog svetskog rata pojava koja prevazilazi okvire Srbije, prisutna u svim zemljama, osobito u Istočnoj Evropi postsocijalističke epohe. Rehabilitacije bi, prema obrazloženjima, trebalo da budu deo procesa ispravljanja nanete nepravde “nevinim žrtvama komunističkog terora”. One su, pretvorene u poprište borbe sa “nepoželjnom” prošlošću i obnovu poraženih ideologija i politika. Najbolja preporuka svih dosadašnjih rehabilitacija je bila antikomunistička delatnost.
Posledice aktuelne revizije istorije
Sva dosadašnja revizija istorije Drugog svetskog rata je svedena na ostrašćenu ideološku interpretaciju, na falsifikovanje činjenica i tendencioznoj prezentaciji pojedinih delova istorijskih događaja, što predstavlja agresiju ne samo na prošlost već i na naučni istraživački metod. Takve tendencije nose dalekosežne i štetne posledice.
Aprioristički se diskredituju i diskvalifikuju istraživanja sa marksističkim naučnim pristupom a nosioci takvih uverenja su prokaženi što je izraženo ne samo u Srbiji već u svim zemljama dosadašnjeg socijalizma.
Sudski procesi rehabilitacije su poprimili ulogu pravnog paravana za istorijski revizionizam o čemu svedoči i činjenica da se kroz osudu procesa ostvaruje rehabilitacija ideoloških i političkih ličnosti iz prošlosti koju su obeležili svojom borbom protiv antifašista, uzora ovdašnjih političkih činilaca, bez sagledavanja njihovog učešća u kolaboraciji, izdaji i zločinima.
Stvaranje “poželjne slike” bliske prošlosti nije mimoišlo medije, književno stvaralaštvo, pozorište, film, serije, programi i drugi vidovi stvaralaštva.
Na takvim, naučno neutemeljenim revizijama, kontroverzama, falsifikatima i lažima smo reprodukovali sve atavizme prošlosti uključujući i restauraciju ideologija raznih kvislinga. Tako emitujemo čudesnu, a pravno i moralno neodrživu poruku: „IZDAJA ZEMLJE I SARADNJA SA OKUPATOROM SU VRLINA!?“
Otuda je obračun i uklanjanje svedočanstava antifašističke borbe kroz izmene naziva gradova, ulica, trgova, uništavanje spomen obeležja i sl. postala kontinuirana praksa i žalosna stvarnost.
Autor: Ratko Krsmanović
Leave a Reply