David Novaković – Epistola lepim dušama

RADNIK: Zasigurno. Samo je pitanje, niste li vi ipak borac. Morate me razumeti. Kada na primer s rečima „Ne ubij” hvatate za ruku čoveka, kojeg upravo hoće da ubiju i koji hoće da se brani tako, da ga ne mogu zaklati kao kokoš, tada možda ipak saučestvuju u borbi, mislim, na vaš način. Mislim, da taj čin opravdavate, da tako kažem.

–          Bertold Breht, Puške gospođe Karar

***

Dok u Ukrajini besni rat koji je deo šireg procesa izgradnje novog sistema međunarodnih odnosa, na ruševinama hegemonije američke Imperije i njenog zloglasnog Novog svetskog poretka etabliranog propašću Varšavskog pakta, iznova imamo priliku da čujemo Levicu kako horski osuđuje obe strane pozivajući na momentalni prekid rata i tobože internacionalističko rešenje, te navodnu klasnu solidarnost potpuno apstraktno shvaćene radničke klase. Svetska, ili bolje rečeno Zapadna Levica, ponovo u tumačenju politike (ne)svesno odustaje i od istorije i od materijalizma, te zauzima poziciju moralističkog shvatanja politike, stanovište hegelovske „lepe duše“ koja živi u svetu vlastitih, od stvarnosti beskrajno odvojenih, vrednosti i istina, u varkama moralističke svesti. Moralizam je posledica više od tri decenije tavorenja pod ideološkom hegemonijom građanske klase, usled čega je Levica, ili bar većina koja je sačinjava, izgubila sposobnost istorijskog pristupa stvarnosti. Umesto moćnog kategorijalnog aparata istorijskog materijalizma – setimo se Lenjinovih besmrtnih reči: „marksizam nije istinit zato što je svemoćan, nego je svemoćan zato što je istinit!“ –  u slučaju navedene Levice imamo imaginarno, moralističko (ideološko) i stoga nedijalektičko shvatanje, po svojoj biti dijalektičkog, kretanja istorije.

Ovakvo moralističko tumačenje istorijskih procesa i situacija je beskonačno daleko od onog što bismo nazvali materijalističkim shvatanjem istorije. Marksov materijalistički zahvat istorije, grubo rečeno, pokušava da osvetli vezu kapitalizma kao društvenog totaliteta i razumevanja istorijskog vremena – bolje rečeno produkcije istorijskog vremena.* Istorijski materijalizam predstavljao bi pokušaj da se artikuliše shvatanje istorije i istorijskog vremena kao specifičnog načina čovekovog društvenog bitisanja. Ako, dakle, materijalističko poimanje istorije nije progresivistički Weltanschauung koji bi trebalo da umiri „lepe duše“ obećanjem konačnog trijumfa Radništva, Socijalizma i Pravde, onda istorijsko-materijalistička analiza naše epohalne situacije pokazuje da trenutno na delu nije puko sukobljavanje imperijalnih sila oko podele plena u vidu teritorija, resursa i interesnih zona već su istorijske uloge aktera trenutnih zbivanja potpuno drugačije, a ulozi daleko, daleko radikalniji.  

Globalni sukob između dva ekonomska, politička i vojna bloka vodi se oko protoka samog istorijskog vremena, njegovog pravca i smisla. Drugim rečima, u pitanju je borba nesamerljivih shvatanja strukture istorijskog vremena, koja su neraskidivo povezana sa različitim oblicima društvenih relanosti. Dok potezi koje vuče Osovina Otpora, na čijem čelu se nalaze Rusija, Kina i Iran, na planetarnom nivou emfatički pokazuju da je kucnuo čas inauguracije Kraja kraja istorije, Kolektivni Zapad i njegova udarna pesnica NATO pakt, predvođen Sjedinjenim Američkim Državama, pokušava da restaurira Kraj istorije ne bi li zaustavio neumitni slom (neo)liberalne istorijske teleologije.** Reč je, dakle, o strukturnom sukobu protivrečnih istorijskih samorazumevanja u kojem ne postoji middle ground tj. prostor za kompromis u vidu „miroljubive koegzistencije“, koja se i tokom perioda Hladnog rata pokazala kao puka iluzija. Učenije rečeno, konfrontacija oko biti istorijskog sveta čoveka vodi se oko pitanja pokretljivosti samog bitka sveta. Zato su aktuelni sukobi nužni i zadobijaju prevratnički, svetsko-istorijski karakter.

Stoga je za komuniste nužno da u ovoj situaciju odlučno odbace svako apstraktno suprotstavljanje ratu kao i nesvrstavanje na jednu od sukobljenih strana. Stvari moraju da se sagledaju sa stanovišta konkretnih strana u sukobu i realnih uloga borbe, u jedinstvu motiva i efekata. To je težina ambivalentnih istorijskih situacija  i same logike ambivalencije u istoriji, koja ne priznaje apstraktno shvatanje pravde, morala i ispravnosti. Levica ne pokazuje da je dorasla tom istorijskom zadatku koji stoji pred njom.

A kada je reč o sukobu, zar nas Hegelova dijalektika gospodara i roba ne uči da je istorija borba na život i smrt? Ona je strašna, ali se ne može moralistički osuđivati. Rat je konstitutivni element hoda istorije u periodu klasnih društava, a isto tako i borbe za emancipaciju, same revolucionarne prakse. Istorijsko breme krvavih ratova i kolonizacija, užasi kapitalističke eksploatacije, kao i inerciono širenje globalnog Behemonta kapitala u liku NATO alijanse, ne mogu biti anulirani propovedima o apstraktnoj solidarnosti i pacifizmu, već realnim, oružanim borbama konkretnih ljudi, naroda i političkih struktura koje teže da istorijsku zbilju savremenog kapitalizma transcendiraju. Mi, kao komunisti, nemamo pravo na lagodnost i „uzvišenost“ građanskog moralizma, niti možemo da biramo između čistote i sile, već samo između različitih vidova nasilja – ili kako je to Marks odavno uvideo da je zadatak  komunista da objasne ljudima borbe koje nužno vode.

Istorijsko iskustvo govori da u epohalnim gibanjima i transformacijama, kao i u teoriji, nema nikakvih garancija, da svaki čin nosi sa sobom rizik. Ali upravo je u tom riziku skrivena mogućnost realizacije autentične ljudske slobode radikalnim istorijskim činom revolucije. Objektivni procesi koji su na delu svedoče o nemogućnosti daljeg održavanja statusa quo nastalog nakon mračnog sloma SSSR-a. Možda će krajnji rezultat ovih procesa voditi ka otpočinjanju nove sekvence radikalne politike. Budućnost nam je uvek samo verovatna. Zato se moramo uvek kladiti na budućnost.

David Novaković
Tekst prenet sa sajta TCL

_______________________

*Istorijsko vreme treba razumeti kao epohu određene društveno-ekonomske formacije.

**Sintagma kraj istorije se odnosi na tezu o konačnom trijumfu liberalno-demokratskog modela i uspostavljanju post-ideološkog sveta, lišenog velikih ideoloških sukoba između Istoka i Zapada. Najpoznatija formulacija dolazi od Fransisa Fukujame, službenog filozofa američke Imperije.