O fašizmu

Društvo bez vrednosnog sistema i orjentira, gde je antifašizam podrazumijevajući element, ličilo bi na brod bez navigacije, prepušten svim nepredvidljivostima. Reči fašizam i antifašizam su i dalje u upotrebi. Pojavni oblici takođe. Pobednici nad fašizmom su pre 73 godine smatrali da je pobeda konačna, da su osvojene visoravni slobode i da je fašizam otpremljen u mračniji deo neponovljive prošlosti. Na tim tekovinama antifašističke borbe, Jugoslavija je razvijala poseban poligon života i razvoja. Poligon privrednog, vojnog, intelektualnog, umetničkog i sportskog potencijala.

Ekonomska, politička i kulturna zbivanja u svetu sve češće podsećaju kako fašizam nije samo tragična i dovršena epizoda u istoriji građanskog društva i države. Današnji globaliste čujemo kako nazivaju nacionaliste fašistima i obratno. Politički akteri sve češće etiketiraju svoje protivnike kao fašiste, diktatore, autokrate i sl.

U percepciji običnog čoveka i svakodnevnog života, fašizam se vezuje za genocidne ideje, za logore, deportacije, gasne komore, krematorijume i tematiku Trećeg Rajha, za tekovine Hitlera, Musolinija i tadašnjeg Japana kao dela fašističkog lagera, koji je i otpočeo Drugi svetski rat. Zanimljivo je, da su mnogi svetski autoriteti sa divljenjem gledali na početne političke i praktične akcije utemeljivača fašizma i nacifašizma. Pomenućemo zamenitog Edisona, koji je svojevremeno Musolinija nazvao “genijem modern ere”. Sam Vatikan je u Musoliniju video “reinkarnaciju boga”. Čerčil je čeznuo da stane rame uz rame s Musolinijem “u njegovoj borbi protiv bestijalnosti lenjinizma”, a Hitlera je opisivao sa posebnim ushićenjem diveći se njegovom “suptilnom magnetizmu”. U to vreme, dok su u Hitlerovoj Nemačkoj organizovane sistematske paljevine knjiga, u Velikoj Britaniji je zabranjeno prikazivanje Čaplinovog “Velikog diktatora”, kako se firer ne bi uvredio. Retko se pominje činjenica da je sam Hitler, kao “mirotvorac” 1938. godine nominovan čak i za Nobelovu nagradu za mir.

Nekritička primena odrednice fašizam, obesmišljava samo značenje, sadržaj i opasnosti koje fašizam podrazumeva i obuhvata. Sa olakim posezanjem za etiketama “fašiste”, verovatno je najdalje otišla nama dobro znana profesorka Medlin Olbrajt. Sveža su sećanja na poruke koje je upućivala našim građanima tokom NATO agresije na SRJ (Srbiju), a posledice su dalekosežne i bolne. U svom “istraživačkom” poduhvatu pod naslovom “Fascism: A Warning”, uz Musolinija, Hitlera i Franka, svrstala je aktuelnog predsenika SAD Donalda Trampa, ali i Čaveza, Erdogana, Orbana, Kim Džong Una, Putina, Miloševića… iako, shodno njenoj “metodologiji”, dodaje da – “Milošević nije odgovarao stereotipu fašističkog zlotvora”. U obimnim analizama fašizma u svetu, sa – reklo bi se, specijalnim osvrtom na Balkan, Olbrajtova nije prepoznala fašističku tvorevinu u NDH, Antu Pavelića i njegove savremene nastavljače, Jasenovac, Jastrebarsko… Naravno, nije čula ni za fašističke tvorevinu u vidu nacifašističkih formacija “Princ Eugen”, “Skender-beg”… ili sledbenike kvislinških formacija u liku OVK, za koju se osnovano može reći da predstavlja njeno čedo. Nije prepoznala u ovoj “ambicioznoj” studiji čak ni japanski fašizama, ali ni mnoge druge pojave fašizma iza kojih su ostali duboki tragovi smrti i nasilja.

To što je pragmatična M. Olbrajt svom predsedniku Trampu, u nameri da ga diskredituje, pripisala fašističke odrednice, razloge treba tražiti u političkom porazu sopstvene politike od strane Trampa, dok obrazloženje pristrasnosti i jednostranosti u određenju fašizama na Balkanu, treba tražiti u pokušaju iznalaženja pokrića za sopstvenu odgovornost i zločine počinjene NATO agresijom na SRJ. Takva, osvetnička narav i maskiranje sopstvene odgovornosti, predstavlja političku manipulaciju, svojstvenu između ostalog i samom fašizmu. Na sličan način, jedan od vodećih opozicionih lidera Republike Srbije, Dragan Đilas je u intervjuu “Blicu” obrazložio – zašto vlast Aleksandra Vučića poredi sa fašističkom, rekavši da je fašizam ideologija koja ograničava ljudska prava i krši procedure kako bi se navodno stvorila efikasnija država, ostvario brži napredak, te da je reč o politčkom sistemu izgrađenom oko jedne stranke i jednog vođe. Đilas se više i ne seća “procvata demokratije” sa kriznim štabovima, vanrednog stanja i lišavanja slobode više od deset hiljada ljudi, transparentnosti sa prodajom resursa Srbije i imovine građana. Crnogorski, neprikosnoveni vođa, Milo Đukanović je delovanje pojedinih medija i nevladinih organizacija u Crnoj Gori ocenio fašističkim, dok je patrijarh SPC Irinej, ocenio položaj Srba u Crnoj Gori sličnim položaju Srba u vreme fašističke NDH. Posredstvom crnogorskog političkog analitičara Aleksandra Radomana, saznajemo da je ponašanje mitropolita Amfilohija Radovića najdoslednije fašističko delovanje, dodajući: “Radović i Srpska pravoslavna crkva su se potrudili i u brojnim praktičnim poduhvatima, da navedemo tek njih nekoliko – od parastosa fašističkome kolaborantu Draži Mihailoviću, kanonizacije fašističkih zločinaca popa Šiljka i popa Mace, pa do divinizacije i kanonizacije fašističkih simpatizera Nikolaja Velimirovića i Joanikija Lipovca”.¹ Takvo etiketiranje političkih protivnika u nameri da se diskredituju, nije retka pojava i ne doprinosi razumevanju savremenog fašizma.

Na drugoj strani, ignorisanje pojavnih oblika fašizma, samo podstiče njegovu osvetničku i agresivnu narav. A tu, osvetničku narav gubitnika još uvek nije uspela da pobedi ni nauka, ni ideologija, kao ni filozofija, pravo, etika, istina, materijalni uslovi i napredak. Da ideja fašizma nije poražena, svi su saglasni, ali ne i u pogledu primene ove odrednice u konkretnim pojavnim oblicima. Svedoci smo da se crna internacionala poodavno šunja Evropom koja je deklarativno utemeljena na vrednostima antifašizma, a povremeno maršira sa svim prepoznatljivim fašističkim znamenjima. Nismo primetili da je Evropskoj Uniji zasmetala okolnost što današnja, zvanična Hrvatska, članica EU, deli iste vrednosti sa nekadašnjom fašističkom tvorevinom zvanom NDH, što ozbiljno ugrožava deklarativni antifašistički karakter same Evropske unije.

Bilo da je reč o ignorisanju pojavnih oblika fašizma ili olakim etiketiranjima sa odrednicom “fašiste”, izgleda opravdanim podsetiti na uslove nastanka, karakteristike, oslonce, forme i pojavne oblike savremenog fašizma.

Fašizam kao društveni odnos, kao poredak, nastaje u vremenima ekonomskih kriza, kada vladajuća, kapitalistička klasa više nije kadra da se izbori sa svom silom antagonizama unutar okvira liberalne demokracije, kada im zaprete potencijalne progresivne mobilizacije. Fašizam se pokazao efektnim instrumentom razaranja podloge progresivne mobilizacije na jednoj strani, a na drugoj kao kreator atmosfere nacionalne i religijske netrpeljivosti, čiji su ishod sukobi i rat, dok onaj stvarno neizbežni, klasni sukob postaje zamagljen i amortizovan. U takvim, okolnostima vladajuća klasa pribegava traženju leka i nalazi ga u fašizmu – najreakcionarnijem obliku vlasti buržoazije koji se oslanja na ideju jake države, korporativnog kapitala i jedinstva među klasama. Fašisti su se zaista pokazali savršeno oblikovanom i izdresiranom skupinom, koja je spremna da gine za “idele” krupnog korporativnog kapitala. Fašizam se pokazao najčvršćim bedemom protiv borbe za slobodu i odlaganje nužnih klasnih sukoba. A odlažu se zato što bi njihovo rešavanje, odnosno njihovo ukidanje, ukinulo civilizaciju čiji vrhovi na toj disharmoniji materijalno i statusno egzistiraju. Interesi vladajućih elita su očuvanje odnosa koji im obezbeđuju vladajući status. Stoga, kada god klasne protivurečnosti, kao primarne, zaprete postojećoj strukturi klasnih odnosa, vladajuća klasa raspolaže istreniranim snagama i oprobanim scenarijima izmeštanja pažnje sa primarnih (klasnih) na sekundarne protivurečnosti (religijske, nacionalne, rasne, migrantske, homoseksualne…). Dok se javnost zabavlja migrantskim problemima, paradama homoseksualnih grupa i sličnim temama, promiču pažnji činjenice da vladajuće elite cementiraju odnose nepravde i osvojene pozicije vlasti kao oslonce nastavka eksploatacije. Prema tome, reč je o devijaciji unutar sistema, o strukturnoj pojavi kada se mobiliše i angažuje na odbrani postojećeg sistema kroz nacionalnu i rasnu mobilizaciju. Fašistički bunilni strojevi i bande nisu puke “huliganske grupe” koje spontano reaguju na društvene pojave mimo ukusa struktura vlasti, već su prigodna dimna zavesa opstanka i očuvanja određenog sistema vladanja.

Pristalice fašizma se regrutuju iz svih klasa. Klasne odrednice se tada rastaču pod teretom bajki o nacionalnoj “superiornosti” odnosne nacije, poduprtoj nacionalnim mitovima i romantiziranim istorijskim narativima. Neprijatelj se traži i nalazi u drugom narodu, drugoj naciji, drugim uverenjima, a ne u vlastitim slabostima niti u pljačkaškoj naravi vladajuće elite.

Trulež kapitalizma uvek zaudara na fašizam. Krajnje desne političke opcije probleme u današnjem sistemu uglavnom vide u migrantima. Da nema izbeglica i migranata, verovatno bi krivica pala na gasterbajtere strance, predstavnike drugog naroda… Tu su i drugi lažni neprijatelji – oni iz odavno prepoznatljivog fašističkog klišea, komunisti pre svih, levičari, ljudu drugačijih uverenja i opredelenja, a u našim, balkanskim okolnostima i ljudi jugoslovenske orjentacije.

Savremeni fašizam pored antisemitizma karakteriše sve izraženija islamofobija. Migranti islamske veroispovesti prema njihovom uverenju uzimaju posao domicilnim radnicima, ruše cenu njihove radne snage, izazivaju nezaposlenost, uspostavljaju primitivzam i razaraju tradicionalne vrednosti odnosne nacionalne kulture… Krivac se ne vidi u vladajućim klasama niti u njihovim imperijalnim i kolonijalnim ambicijama koje su pod plaštom borbe za ljudska prava, slobode i demokratiju, podstakle nacionalnu, verskui političku mržnju, a neretko i vojne intervencije uz lično angažovanje, pokrenuvši reke migranata i izbeglica, dovodeći do beznađa čitave narode (Avganistan, Irak, Libija, Sirija…).

U poznatom eseju „Večni fašizam“, jedan od najznačajnijih svetskih intelektualaca druge polovine XX i početka XXI veka Umberto Eko, sačinio je popis indikatora prepoznavanja onog što je on nazvao „večnim fašizmom“. Poređenjem tih indikatora s delovanjem i istupima predstavnika raznih pokreta, organizacija, crkava i verskih zajednica, političara i različitih zvaničnika, dobila bi se zanimljiva predstava odnosa tih istupa prema fašizmu. Ovde ćemo samo nabrojati elemente “večnog fašizma” koje obrađuje Eko: 1. „Kult tradicije“; 2. „Odbacivanje modernizma“; 3. “Iracionalizam”, koji se zasniva na odbacivanju tekovina prosvetiteljstva i raspirivanju sumnje prema svim oblicima kritičkoga mišljenja kao i tekovina moderne kulture; 4. „Neslaganje kao izdaja“; 5. „Strah od razlika“; 6.„Individualna ili socijalna frustracija“; 7. Opsesija zaverom; 8. Ośećaj poniženja zbog moći neprijatelja; 9. Oslonac na sintagmu „Život je permanentno ratovanje“; 10. „Prezir prema slabijem“; 11. Kult heroizma i herojska smrt; 12. Mačizam; 13. „Selektivni/kvalitativni populizam“ i 14. Novogovor.

Bez obzira na mnoštvo definicija fašizma, izgleda nespornim da one uvek moraju uključivati barem četiri bitna aspekta: totalitarizam; rasističku komponentu; komponentu revanšizma i borbe za životni prostor i konačno identifikaciju s ratom.
Delovanje aktuelnih fašista može biti institucionalno (kroz parlament i državne institucije), poluinstitucionalno (kroz raspirivanje nacionalizma, rasizma, ksenofobije, diskriminacije i mržnje preko medijskih kanala, kroz kulturno-umetničke i propagandne sadržaje) ili neinstitucionalno (ulične bande, “parade” sledbenika kvislinških formacija).

Lider krajnje desnice u Francuskoj Marin le Pen pozvala je 17.septembra ove godine evropske nacionalističke partije da se ujedine protiv liberalnog establišmenta na izborima za Evropski parlament naredne godine. Obraćajući se predstavnicima desničarske Slobodarske partije Austrije, koju predvodi Hajnc-Kristijan Štrahe, i italijanske Lige, na čijem je čelu Mateo Salvini, Le Pen je rekla: „Mi smo partije koje će se žestoko boriti da odbrane naše nacije i našu civilizaciju“. Zaista, vidan je uspon partija i pokreta nacionalističke i desničarske orjentacije širom Evrope.

Geneza

Radi ostvarenja svojih osvajačkih namera fašističke sile osovine stvorile su Trojni Pakt kojem se naknadno pridružuju satelitske države ili pokreti slični fašizmu, odnosno nacionalsocijalizmu (nacifašizam). Započeo je II. svjetski rat. Međutim, teorija i praksa takve modele ponašanja prepoznaju i u dalekoj prošlosti. Stavljajući državu iznad naroda, na čelu sa neprikosnovenim vođom (Duce, Führer, Poglavnik) nacifašisti već tridesetih godina prethodnog veka gaze sva ljudska prava, šire rasnu mržnju i segregaciju, antisemitizam, teoriju krvi i tla i vodeće uloge nadčovjeka (übermensch).

Protiv sila osovine osnovana je velika antifašistička koalicija Velike Britanije, Sovjetskog Saveza i Sjedinjenih Američke Države, kojoj pristupa celokupni slobodoljubivi svet. Srpski rodoljubi su prvi pokrenuli ustanak u uslovima preteće nadmoći fašističkog okupatora, dajući neprocenljiv doprinos konačnoj pobedi nad fašizmom. To predstavlja jedan od najkrupnijih političkih brendova Srbije u slobodoljubivom svetu, koji se aktuelnim revizionističkim poduhvatima pokušava devalvirati.

U Srbiji je u okvirima Narodnooslobodilačke borbe naroda tadašnje Jugoslavije izrastao veličanstveni pokret otpora okupatorima i njihovim sluganima, ustašama, četnicima, nedićevcima, ljotićevcima, balistima i drugima. Goloruki rodoljubi Srbije, naoružani ljubavlju prema otadžbini i slobodi, netrpeljivošću prema okupatoru, antifašističkom svešću i oružjem otetim od okupatora, smogli su snage i hrabrosti da pokrenu dugotrajni opštenarodni rat protiv agresora pod čijom silom se kamenio duh smelosti i u strahu gušila čitava Evropa. Odgovor ovdašnjeg naroda na poziv od 4. jula 1941. godine, predstavlja svojevrstan fenomen u istoriji ratovanja: Narod porobljene i raskomadane zemlje, izložen neviđenim zverstvima okupatora, bez vojske koja je raspala u izdaji, daje svoj odgovor okupatoru masovnim opštenarodnim ustankom! Taj odgovor je zadivio ceo svet. U porobljenoj Evropi, srpski rodoljubi formuraju najveću slobodnu teritoriju pod nazivom Užička republika.

Na tekovinama antifašističke NOB-e gradili smo u miru našu životnu stvarnost, sve do ponovnog povampirenja destrukcije i već viđenih aveti prošlosti. Pojedinci su priliku o mogućnosti šireg političkog delovanja i iz centara globalne moći naručene borbe sa nepoželjnom proošlošću, iskoristili za napade na tekovine NOR-a. Za to su odabrali laž kao najubojitije sredstvo. Napade na vrednosti antifašističke borbe predvodile su osobe koje su i u toku NOR-a bile na suprotnoj strani ili, često, njihovi potomci ili sledbenici, koji su za svoj izbor usvojile i neke od novoosnovanih stranaka, pokreta, udruženja i partija.
Okončanjem Drugog svetsko rata, fašizam je sateran u „mišje rupe“, ali se pokazalo da su te „mišje rupe“ bile brojne i prilično prostrane. Fašizam je opstajao i razvijao se dugo vremena, posebno u Južnoj Americi, Severnoj Americi, Kanadi i Australiji, gde su mnogi od vođa i pripadnika fašističkog režima uspeli da se na samom kraju Drugog svetskog rata povuku tzv. pacovskim kanalima, održavali kondiciju povremenim terorističkim akcijama, da bi već krajem prošlog veka podigli glave i zastave svog pokreta u različitim delovima sveta, različitim manifestacionim oblicima i pod različitim imenima i eufeminizmima. Danas saznajemo da su kadrovi nacističke Nemačke postali vođe i izvođači naučnih, vojnih, istraživačkih i obaveštajnih poduhvata zemalja koje su im pružile utočište. Teško je poverovati da su ostaci poraženog fašističkog pokreta, uspeli da se oslobode strasti za osvetom zbog poraza.

Vreme reafirmacije fašizma je strpljivo pripremao. Racionalnost pripreme je zahtevala izbegavanje konfrontacije sa jakim i uticajnim gospodarima sveta, te su traženi i nađeni oslonci unutar velikih zapadnih sila ali i prikladna mreža povezanosti na internacionalnom nivou. A te sile su ostatke ovih pokreta koristile u obračunima sa protivnicima i žrtvama ekspanzionizma. Koristi su bile obostrane. Fašisti su “kupili” svoje trajanje a njihovi domaćini su dobili uslužni antikomunistički servis usmeren protiv socijalističkih zemalja i “Varšavskog ugovora”.

Antifašizam kao univerzalni, svetski, pluralni pokret i civilizacijski odgovor

Savremeni fašizam nadilazi državne granice i formalne oblike uobičajenog delovanja društvenih pokreta, pojavljujući se čak i u zemljama koje su bile predvodnice antifašističke borbe, čemu je na ruku išla inspirisana antikomunistička kampanja i ohrabrivanje protivnika socijalističkog modela društvenih odnosa.

Neke od tih pokreta koji su egzistirali kao politička i „antikomunistička“ emigracija, sa svim pojavnim oblicima fašizma, smo nakon pada Berlinskog zida videli na poslovima razbijanja Jugoslavije. Ta, destruktivna uloga je bila oprobana i nezamenljiva u uspostavljanju nepoverenja, mržnje i sukoba među narodima nekadašnjih jugoslovenskih republika. Ubrzo su nastali pokreti i partije koje su otvoreno podržavale fašističke projekte i tvorevine sa početka uspostavljanja Hitlerove „Evrope bez granica“ – sa Velikom Albanijom, Velikom Bugarskom, Nezaviznom Državom Hrvatskom i svim onim formacijama koje su jednom marširale u Hitlerovoj nacifašističkoj mašineriji. U Hrvatskoj je reafirmisan ustaški pokret čijim predstavnicima je pošlo za rukom da nastave tamo gde su njihovi uzori jednom zaustavljeni, iako formalno u Hrvatskoj nije izvršena rehabilitacija ovog fašističkog pokreta i njegovih vođa.

Za razliku od Hrvatske, u Srbiji je praktično formalno rehabilitovan četnički pokret Draže Mihailovića. Među antifašiste su sudskim presudama i revizionističkim falsifikatima svrstani i oni koji su aktivno vodili rat protiv pripadnika NOP-a, a najčešće u sadejstvu sa okupacionim nacifašističkim snagama. Pokušavajući da maskiraju sramotno lice kvislinga, kolaboracionista i svih izdaja, nanosi se neoprostiva nepravda i šteta istini i antifašističkoj borbi jugoslovenskih i srpskih partizana. Sprovedeno je na hiljade rehabilitacija ratnih zločinaca, saradnika fašističkog okupatora i kvislinga, a takav trend je u toku. Rehabilitacije sada postaju stvar “sudske prakse” a ne činjenica i odgovornosti za zločine.

Tokom građanskog rata devedesetih godina u bivšoj SFRJ, razni nastavljači tradicija kvislinških pokreta iz Drugog svjetskog rata – dobrovoljački odredi, garde, ustaške postrojbe, balisti i druge vrste paravojnih formacija u okviru ratnih sukoba, bavili su se istrebljenjem stanovništva, etničkim čišćenjima, pljačkom i terorisanjem stanovništva koje nije pristajalo na fašističke obrasce ponašanja. Sve navedeno, ukazuje da fašizam ima svoja brojna lica, obličja i maske koja navlači po potrebi na lica mnogih političkih pokreta, a iza svega stoji netrpeljivost prema drugom i drugačijem.

U suštini, antifašizam je insistiranje na vrednostima suprotnim od pravca djelovanja fašizma: Borba protiv ksenofobije, borba protiv segregacije po bilo kom obliku različitosti, poštovanje ljudskih prava, ali pod uslovom da svoje pravo ne možete koristiti na štetu prava drugog.

Upravo je pokušaj korišćenja svog prava, preko granice i na štetu prava drugoga, u stvari, kamen temeljac ksenofobičnih pokreta i protiv toga se treba otvoreno i svim dozvoljenih sredstvima boriti. Uz veličinu i snagu nekog naroda, morala bi ići i odgovornost prema manjim i slabijim.

U poslednje vreme se u javnosti mnogo govori o antifašizmu, ali se malo toga kaže, pa bi taj “govor” mogao slediti onaj primer sa dečakom koji je prečesto upozoravao na pojavu vuka, pa kada je opasnost bila stvarna, niko mu više nije verovao. Neretko se samim floskulama tobožnjeg antifašizma, maskira zlodelo u vidu rehabilitacija kvislinga i kolaboracionista fašizma. Neka zastupnici takvog razumevanja antifašizma dođu do još živih boraca NOR-a ili članova SUBNOR-a i pitaju preživjele učesnike antifašističke borbe da mu kaže što je za njih značio antifašizam pre 77 godina. A značio je život, slobodu i bratstvo sa onima koji druge nisu ostavljali same, nezavisno od njihove nacionalnosti i veroispovesti.

Antifašizam je je suprotnost i borba protiv svega onoga što je fašizam u svim svojim pojavnim oblicima i to ne samo oružana borba, već borba propagandom, obrazovanjem, pozitivnim uticajem na svest ljudi i za to treba da postoje institucionalni mehanizmi.

Antifašizam kao svetski pokret, nastao je kao reakcija na fašizam sa ciljem očuvanja mira, slobode ravnopravnosti. Bio je to i ostao civilizacijski odgovor na narastajuću opasnost od totalitarnog i antidemokratskog i zločinačkog nastupajućeg nacifašizma.

Da antifašizam nije motivisao i obuhvatao sve ljude, različitih nacija, klasa, vera, generacija i različite politike, nikada ne bi pobedio. Ta univerzalnost i pluralnost predstavljaju pobedonosni kvalitet antifašizma.

U našem obrazovnom sistemu se nedovoljno insistira na tematici antifašizma. Šta više, pod uticajem revizionističkih falsifikata, u školama se podmeće “informacija” o tobožnja dva antifašistička pokreta u Srbiji. Teško je razumeti logiku po kojoj se ratni neprijatelji pripadnika NOP-a, kao što je JVO predvođena Dražom Mihailovićem, koja je rame uz rame sa okupatorom od novembra meseca 1941. godine pa do kraja rata vodila borbe protiv partizana i njihovih simpatizera, uključujući i sprovođenje etničkih čišćenja i drugih zločina, postali “antifašistički borici”. Nije neobična pojava da se u školama prezentuje “saznanje” da su četnici ratni heroji, dok se partizani prikazuju kao ratni zločinci. Usled takvih “otkrića” deci se nameće osečaj stida zbog svojih predaka koji su dali život za slobodu, jer danas je dobro i moderno biti četnik, a sve to maskiraju borbom za svoj “srBski” narod. Kao ilustraciju karaktera aktuelnih revizionista izgleda prikladnim pomenuti znamenitog revizionistu istorije Bojana Dimitrijevića, zagovornika rehabilitacije Milana Nedića i Nikole Kalabića, koautora “Ustaške vojnice” i pretedenta za ideologa balkanskog neofašizma. On je, bez osećaja stida i lično obukao dres zloglasne, već pomenute VII SS divizije “Princ Eugen”, kako bi i manifestno izrazio lojalnost ovom poraženom nacifašističkom pokretu. Ovaj revizionistički istoričar, želi da zverstva i zločine jedne fašističke formacije pripiše “komunističkoj propagandi”, ne osvrćući se na autentične istorijske dokumente i mnogobrojna svedočenja očevidaca zločina koji se nisu iscrpljivali u svirepim streljanjima antifašista i zarobljenika, već su sprovođeni i u zverskim odmazdama nad civilnim stanovništvom² . Ima li smisla podsećati Dimitrijevića, istoričara “Instituta za savremenu istoriju” i njemu slične “istraživače”, korisnike budžetskih sredstava, na sve one patnje i bol žrtava, na trauma preživelih koje su trajale i traju do kraja života, na patnje potomaka žrtava fašističkih zlodela?!

Razumevanju fašizma kao najmračnije i opake ideologije na našim fakultetima se takođe tragično malo posvećuje pažnje. Samo svojom ličnom radoznalošću i slobodnom aktivnošću, student ima priliku da se bavi tom materijom. Nije suvišno podsetiti da institucionalna nepažnja i izostanak preventivnog delovanja na demistifikovanju negativnih pojava, može imati nesagledive posledice. Ta zapuštenost je doprinela da se u skoro svim novonastalim državama na području nekadašnje Jugoslavije „povampire“ pokreti koji su u svom predznaku imali ksenofobiju, fašizam i ideje etničkog čišćenja, za koje smo naivno verovali ili se samoobmanjivali da su istorijski prevaziđeni.

Antifašizam je moralna dužnost

Prema tome, antifašizam nadilazi period Drugog svetskog rata. Te vrednosti su univerzalne i predstavljaju jedan od glavnih elemenata civilizacijskog vrednosnog sistema. Tekovine antifašističke borbe na kojima nam je zavideo ceo slobodoljubivi svet su ozbiljno ugrožene. Ugrožene su eskalacijom istorijskog revizionizma, ostrašćenih neofašističkih pokreta, poplavom falsifikata, odsustvom vrednosnog sistema i odsustva odgovora takvim pojavama. Svemu tome pogoduje tzv. društvena tranzicija u kojoj nisu uspostavljene valjane vrednosti i orjentiri društvenog razvoja. Umesto odgovora na pitanje – šta hoćemo, uglavnom saznajemo – šta nećemo.

Na ugrožavanju tekovina antifašističke borbe ozbiljno je angažovana propagandna mašinerija. Većina ovdašnjih medija antifašističku borbu predstavlja kao nešto što je bilo potrebno, ali ne i dobro. Tako obrazloženje je motivisano antikomunističkom histerijom, a u današnjem društvu vladajuće stranke uglavnom nude programe koji predstavljaju suprotnost odnosa koje su izgrađivali antifašistički boric u prethodnoj jugoslovenskoj zajednici. Sa ugroženošću tih tekovina ugroženi su: bezbjednost, mir, red, pravna država, vladavina prava, socijalna jednakost, sloboda i perspektiva razvoja i ravnopravnosti.

Zahvalnost je jedna od najvećih ljudskih vrlina. Mi dugujemo neizrecivu zahvalnost našim antifašistima, borcima NOR-a koji su ne štedeći svoju krv i živote, učvrstili temelje na kojima počiva moderna Srbija. Zaboraviti žrtve i herojske podvige antifašističkih boraca, otvorilo bi širom vrata fašističkim i sličnim ideologijama i pokretnima, prepoznatljivim kao gubitnicima Drugog svetskog rata. Na svim antifašistima je da spreče takav epilog.

Antifašizam opštečovečanska moralna dužnost i napor za ostvarenje društvene pravde i slobode. Nije to samo nasleđe iz prošlosti. To je aktivno opredjeljenje i civilizacijska vrednost. Stoga je antifašizam i danas neophodan kao i u doba vladavine desničarskog terora u Evropi. Dužnost antifašista je i sprečavanje brisanja antifašističke tradicije. Ako je fašizam sistemska, strukturna pojava, onda i odgovor mora biti adekvatan, univerzalan i strukturan.

Ratko Krsmanović

---

1. Izvor: http://www.antenam.net/stav/88147-o-fasizmu-i-drugim-demonima ↩

2. Arhivi obiluju dokumentima i svedočenjima o masakrima i zločinima VII SS divizije “Princ Eugen”u Sinjskoj krajini marta 1944, u Krivoj reci oktobra 1942, pokolju u Pivi juna 1943., u Aržanu septembra 1943, u selu Velika jula 1944. … što istoričaru Dimitrijeviću nije nedostupno. ↩