O sloganu “Sjedinjene Države Evrope” pisali su Lenjin i Trocki 1915. godine. Različit pristup ovom problemu čini ova dva teksta vrlo zanimljivim za analizu teorijskog pristupa dve linije, naročito po pitanju evrocentrizma i socijalizma u jednoj zemlji. Ovde smo preveli određene delove koji nam se čine važnim, a čitalac može pristupiti celovitim tekstovima na navedenim linkovima.1,2
*
Lav Trocki – Program mira (Sjedinjene Države Evrope)
Pokušali smo dokazati da je ekonomsko i političko ujedinjenje Evrope neophodan preduslov za samu mogućnost nacionalnog samoopredeljenja. Baš kao što slogan nacionalne nezavisnosti Srba, Bugara, Grka i drugih ostaje prazna apstrakcija bez dodatnog slogana Federativne Balkanske Republike, koji je igrao važnu ulogu u celokupnoj politici balkanske socijaldemokratije; pa se na sveevropskom nivou princip “prava” na samoopredeljenje može obistiniti samo pod uslovima Evropske Federativne Republike.
Čak i delimično prevazilaženje ovih prepreka značilo bi uspostavljanje imperijalističkog trusta evropskih država, predatorske akcionarske asocijacije. Ova perspektiva se ponekad neopravdano predstavlja kao dokaz “opasnosti” slogana Sjedinjenih Država Evrope, dok je u stvarnosti to najizraženiji dokaz njegovog realnog i revolucionarnog značaja. Ako bi kapitalističke države Evrope uspele da se stope u imperijalistički trust, to bi bio korak napred u poređenju sa postojećom situacijom, jer bi pre svega stvorio jedinstvenu, sveevropsku materijalnu bazu za pokret radničke klase. Proletarijat bi u tom slučaju morao da se bori, ne za povratak na “autonomne” nacionalne države, već za preobražaj imperijalističkog državnog trusta u Evropsku republikansku federaciju.
Sada, posle tako obećavajućeg početka ruske revolucije, imamo sve razloge da se nadamo da će se tokom ovog tekućeg rata pokrenuti moćan revolucionarni pokret širom Evrope. Jasno je da takav pokret može uspeti i razviti i ostvariti pobedu samo kao opšte evropski. Izolovan unutar nacionalnih granica, bio bi osuđen na katastrofu.
Sjedinjene Države Evrope su slogan revolucionarne epohe u koju smo ušli. Bez obzira u kom pravcu će se ratne operacije kasnije odvijati, bez obzira kakav bilans diplomatija može izvući iz sadašnjeg rata i bez obzira na tempo kojim će revolucionarni pokret napredovati u bliskoj budućnosti, slogan Sjedinjenih Država Evrope će u svakom slučaju zadržati ogromno značenje kao politička formula borbe evropskog proletarijata za vlast. U ovom programu se izražava činjenica da se nacionalna država nadživela – kao okvir za razvoj proizvodnih snaga, kao osnova za klasnu borbu, a time i kao državni oblik proleterske diktature.
Baš ovde leži odgovor onima koji dogmatično pitaju: “Zašto unifikacija Evrope, a ne celog sveta?” Evropa nije samo geografski izraz, već određena ekonomska i kulturno-istorijska zajednica. Evropska revolucija ne mora da čeka revolucije u Aziji i Africi, čak ni u Australiji i Americi. A ipak, pobednička revolucija u Rusiji ili Engleskoj je nezamisliva bez revolucije u Nemačkoj i obrnuto. Sadašnji rat se naziva svetskim ratom, ali i nakon intervencije Sjedinjenih Država, Evropa je arena rata. A revolucionarni problemi čekaju, pre svega, evropski proletarijat.
Demokratsko republikansko ujedinjenje Evrope, unija koja je u stanju da garantuje slobodu nacionalnog razvoja, moguća je samo na putu revolucionarne borbe protiv militarističkog, imperijalističkog, dinastičkog centralizma, ustancima u pojedinim zemljama, uz naknadno spajanje ovih ustanaka u opštu evropsku revoluciju. Pobednička evropska revolucija, međutim, bez obzira na to kako se njen tok u izolovanim zemljama kretao, može, kao posledica odsustva drugih revolucionarnih klasa, preneti vlast samo na proletarijat. Shodno tome, Sjedinjene Države Evrope predstavljaju oblik – jedini mogući oblik – diktature evropskog proletarijata.
*
V. I. Lenjin – O sloganu „Sjedinjene Države Evrope“!
Sa stanovišta ekonomskih uslova imperijalizma – tj., izvoza kapitala i podele sveta od strane “naprednih” i “civilizovanih” kolonijalnih sila – Sjedinjene Države Evrope, u kapitalizmu, ili su nemoguće ili reakcionarne.
Kapital je postao međunarodni i monopolistički. Svet je podeljen od strane šačice velikih sila, tj. sila uspešnih u velikoj pljački i ugnjetavanju nacija. Četiri velike sile Evrope – Velika Britanija, Francuska, Rusija i Nemačka sa ukupnom populacijom od 250 miliona do 300 miliona i površinom od oko 7 miliona kvadratnih kilometara poseduju kolonije sa skoro 500 miliona stanovnika i područjem od 64 miliona kvadratnih kilometara, odnosno skoro pola površine sveta. Dodajte tome i tri azijske države – Kinu, Tursku i Perziju… koje se mogu nazvati polukolonijama (u stvarnosti su 90 odsto kolonije), a imaju ukupno 360 miliona stanovnika i površinu od 14 miliona kvadratnih kilometara.
Tako se pljačka oko milijardu stanovnika zemlje od strane velikih sila organizuje u epohi najvišeg razvoja kapitalizma. U kapitalizmu nijedna druga organizacija nije moguća. Da se odreknu kolonija, “sfere uticaja” i izvoza kapitala? Smatrati da je to moguće bilo bi da se spustimo na nivo nekog slinavog sveštenika koji svake nedelje propoveda bogatima uzvišene principe hrišćanstva i savetuje ih da podare siromašnima, kad već ne milione, onda makar nekoliko stotina rubalja godišnje.
Sjedinjene Države Evrope u kapitalizmu podrazumevaju sporazum o podeli kolonija. Naravno, pod kapitalizmom nijedna druga osnova i princip podele nije moguć, osim sile. Multimilioner ne može da deli “nacionalni dohodak” kapitalističke zemlje sa bilo kim drugačije nego “u srazmeri sa uloženim kapitalom”. Kapitalizam je privatno vlasništvo nad sredstvima za proizvodnju i anarhija u proizvodnji. Zagovarati “pravednu” podelu prihoda na takvoj osnovi je čist Prudonizam, glupi filistinizam.
Naravno, privremeni sporazumi između kapitalista i država su mogući. U tom smislu, Sjedinjene Države Evrope mogu biti sporazum između evropskih kapitalista … ali sa kojim ciljem? Samo sa ciljem zajedničkog suzbijanja socijalizma u Evropi, zajedničkog čuvanja kolonijalnog plena…
Sjedinjene Države Sveta (ne samo Evrope) predstavljaju državni oblik ujedinjenja i slobode nacija koji povezujemo sa socijalizmom – pri nestanku države, uključujući i demokratsku. Međutim, kao poseban slogan, slogan Sjedinjene Države Sveta takođe ne bi bio tačan, prvo, jer se spaja sa socijalizmom; drugo, jer se može pogrešno tumačiti da je pobeda socijalizma u jednoj zemlji nemoguća, a takođe može stvoriti zablude o odnosima takve zemlje sa drugima.
Neujednačeni ekonomski i politički razvoj je apsolutni zakon kapitalizma. Dakle, pobeda socijalizma je moguća pre svega u nekoliko ili čak u jednoj kapitalističkoj zemlji. Posle eksproprijacije kapitalista i organizovanja sopstvene socijalističke proizvodnje, pobednički proletarijat te zemlje će se suprotstaviti ostatku sveta – kapitalističkom svetu – privlačeći svojim ciljevima potlačene klase drugih zemalja, podstičući ustanke protiv kapitalista u tim zemljama, i u slučaju potrebe oružanom silom protiv klasa eksploatatora i njihovih država. Politički oblik društva u kojem je proletarijat pobedio u rušenju buržoazije biće demokratska republika, koja će sve više koncentrisati snage proletarijata u borbi protiv država koje još nisu pošle ka socijalizmu. Ukidanje klasa je nemoguće bez diktature potlačenih klasa, proletarijata. Slobodno udruživanje nacija u socijalizmu je takođe nemoguće bez produžene i tvrdoglave borbe socijalističkih republika protiv zaostalih država.
Iz tih razloga i nakon ponovljenih razgovora na konferenciji R. S.D.L.P. grupe u inostranstvu i nakon te konferencije, urednici Centralnog organa došli do zaključka da je slogan Sjedinjene Države Evrope pogrešan.
Leon Trotsky – The Program of Peace (The Socialist United States of Europe), Collected Works (Volume II, pp.462-482)
V. I. Lenin – On the Slogan for a United States of Europe, Sotsial-Demokrat No. 44, August 23, 1915.
Prevod i priprema: Princip.info
Leave a Reply